ผักบุ้งจีน รหัส 7-34190-001-453

[นางสาวรณวี สิมาวัน]

ผักบุ้งจีน รหัส 7-34190-001-453
ผักบุ้งจีน Water Convolvulus
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ipomoea aguatica Forsk
ผักบุ้งจีน นิยมบริโภคส่วนของใบและลำต้น สามารถปลูกได้ง่าย การดูแลรักษาน้อย เจริญเติบโตได้เร็ว เป็นผักพื้นเมืองของทวีปเอเชียเขตร้อนต่างๆ ทั่วโลก

ลักษณะโดยทั่วไป
     ผักบุ้งจีนเป็นผักที่อายุยืนหลายปี สามารถปลูกได้ตลอดปี ชอบอากาศอบอุ่นและร้อน ปลูกได้ดีกับดินแทบทุกชนิด ผักบุ้งจีนเป็นผักที่มีอายุสั้นมาก ชอบดินที่มีความชื้นสูง ให้น้ำบ่อยๆ สม่ำเสมอเพียงพอ แต่ต้องได้รับแสงแดดเต็มที่
ผักบุ้งจีน มีชื่อสามัญที่ใช้เรียกแตกต่างกันไป ในภาษาอังกฤษว่า water convolvulus หรือ kang-kong เป็นพืชในตระกูล Convolvulaceae มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Ipomoea aquatica Forsk. Var. reptan มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตร้อน พบได้ทั่วไปในอัฟริกา และเอเชียเขตร้อนจนถึงมาเลเซียและออสเตรเลีย
ราก ผักบุ้งจีนมีรากเป็นแบบรากแก้ว มีรากแขนง แตกออกทางด้านข้างของรากแก้ว และยังสามารถแตกรากฝอยออกมาจากข้อของลำต้นได้ด้วย โดยมักจะเกิดตามข้อที่อยู่แถว ๆ โคนเถา
ลำต้น ผักบุ้งจีนเป็นไม้ล้มลุก ในระยะแรกของการเจริญเติบโตจะมีลำต้นตั้งตรง ระยะต่อไปจะเลื้อยทอดยอดไปตามพื้นดินหรือน้ำ ลำต้นมีสีเขียว มีข้อและปล้องข้างในกลวง รากจะเกิดที่ข้อทุกข้อที่สัมผัสกับพื้นดินหรือน้ำ ที่ข้อมักมีตาแตกออกมา ทั้งตาใบและตาดอก โดยตาดอกจะอยู่ด้านใน ส่วนตาใบจะอยู่ด้านนอก
ใบ เป็นใบเดี่ยว มีขอบใบเรียบ รูปใบคล้ายหอกโคนใบกว้างค่อย ๆ เรียวเล็กไปตอนปลาย ปลายใบแหลม ที่โคนใบเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่น ใบมีความยาวประมาณ 7-15 เซนติเมตร ก้านใบยาว 3-8 เซนติเมตร
ดอกและช่อดอก ดอกเป็นดอกสมบูรณ์ มีลักษณะเป็นช่อ มีดอกตรงกลาง 1 ดอก และดอกด้านข้างอีก 2 ดอก โดยดอกกลางจะเจริญก่อน แต่ละดอกประกอบด้วยกลีบเลี้ยงสีเขียว 5 อัน กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปกรวย ด้านนอกมีสีขาว ด้านในมีสีม่วง ในฤดูวันสั้น (วันละ 10-12 ชั่วโมง) จะออกดอกมีฝักและเมล็ด ในฤดูวันยาวจะเจริญเติบโตทางลำต้นและใบผักบุ้งจีนมีการผสมเกสรเป็นแบบผสมตัวเอง และมีการผสมข้ามดอกบ้างเนื่องจากลมและแมลง ดอกผักบุ้งจีนจะเริ่มบานในเวลาเช้า ละอองเกสรตัวผู้และยอดเกสรตัวเมียพร้อมที่จะผสมเวลา 10.00-15.00 น. ระยะเวลาหลังผสมจนผสมติดประมาณ 3-4 วัน และจากผสมติดจนเมล็ดแก่ประมาณ 40-50 วัน
ผล เป็นผลเดี่ยวรูปร่างค่อนข้างกลมมีขนาดใหญ่ที่สุดอายุประมาณ 30 วัน หลังดอกบาน มีเส้นผ่าศูนย์กลางเฉลี่ย 1.42 เซนติเมตร หลังจากนั้นจะมีขนาดเล็กลง ลักษณะผิวภายนอกเหี่ยวย่น ขรุขระ ไม่แตก เมื่อแห้งสีของผลเมื่อแก่จะมีสีน้ำตาลหรือน้ำตาลเข้ม ใน 1 ผลมีเมล็ด 4-5 เมล็ด
เมล็ด มีรูปร่างเป็นสามเหลี่ยมฐานมน มีสีน้ำตาล เปลือกหุ้มเมล็ดมีสี 3 ระดับ คือ สีน้ำตาลอ่อน สีน้ำตาลแก่ และสีน้ำตาลดำ มีขนาดเล็ก ความกว้างโดยเฉลี่ย 0.4 เซนติเมตร ยาว 0.5 เซนติเมตร ผักบุ้งจีนเป็นพืชที่มีอัตราการพักตัวสูง โดยจะพักตัวในลักษณะของเมล็ดแข็ง (hard seed) หรือที่เรียกว่าเมล็ดหิน จากการศึกษาพบว่าเมล็ดสีเข้มกว่าจะมีเปอร์เซนต์เมล็ดแข็งสูงกว่า

กบุ้งจีน มีชื่อภาษาอังกฤษว่า สแวมป์ แคบเบจ (Swamp Cabbage) ไชนิส แคบเบจ (Chinese Cabbage) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า อิปโพเมีย อะควอทิคา (Ippomoea aquatica Forssk.) จัดอยู่ในวงศ์ คอนวอลวัลลาซีอี้ (Convolvullaceae)

   ผักบุ้งจีน มีคุณค่าทางโภชนาการคือ ประกอบด้วย คาร์โบไฮเดรต เส้นใย โปรตีน แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก วิตามินเอ วิตามินบี 1 บี 2 วิตามินซี และมีสารต้านฮีสตามีน

   สรรพคุณของผักบุ้งจีนและวิธีการใช้ ผักบุ้งจีนสามารถใช้ประโยชน์ได้ทั้งต้น โดยนำผักบุ้งจีนทั้งต้น มาต้มแล้วนำน้ำที่ได้มาดื่มใช้ถอนพิษ เบื่อเมา หรือนำผักบุ้งจีนทั้งต้นมาตำ แล้วใช้พอกหรือทาเพื่อดับพิษฝี แก้อักเสบ บวม ถอนพิษผิดสำแดงได้ ค่ะ

   ผักบุ้งไทยต้นขาว มีชื่อท้องถิ่นว่า ผักบุ้ง ผักบุ้งขาว ผักบุ้งไทย ผักทอดยอด และผักบุ้งแดง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า สแวมป์ แคบเบจ ไวท์ สเทม (Swamp Cabbage white stem) วอเตอร์ มอร์นิ่ง กลอรี (Water Morning glory) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า อิปโพเมีย อะควอทิคา (Ippomoea aquatica Forssk.) จัดอยู่ในวงศ์ คอนวอลวัลลาซีอี้ (Convolvullaceae)

   "ผักบุ้งไทยต้นขาว" มีคุณค่าทางโภชนาการคือ ประกอบด้วย โปรตีน คาร์โบไฮเดรต เส้นใย พคตินวิตามินเอ (มากที่สุด) วิตามินบี 1 บี 2 วิตามินซี ไนอาซิน ฟอสฟอรัส แคลเซียมเหล็ก มีเบต้าแคโรทีนสูง และมีสารต้านฮีสตามีน

     สรรพคุณของผักบุ้งไทยต้นขาวและวิธีการใช้ ส่วนที่ใช้ประโยชน์ของผักบุ้งไทยต้นขาวคือ ดอก ใบ ทั้งต้น และราก ซึ่งแต่ละส่วนจะให้สรรพคุณแตกต่างกันดังต่อไปนี้
ดอก ใช้เป็นยาแก้กลากเกลื้อน ต้นสดใช้ดับพิษ รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก ลดอาการแพ้ อักเสบ ปวด บวม บำรุงสายตา บำรุงเลือด บำรุงกระดูกและฟัน ช่วยรักษาโรคเบาหวาน เป็นยาดับร้อน แก้ปัสสาวะเหลือง
ทั้งต้น ใช้แก้โรคประสาท ปวดศรีษะ อ่อนเพลีย แก้กลาก เกลื้อน แก้เบาหวาน แก้ตาอักเสบ บำรุงสายตา แก้เหงือกบวม แก้ฟกช้ำ ถอนพิษ
ใบ ใช้ถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย นำใบสดมาตำ แล้วคั้นเอาน้ำมาดื่ม จะทำให้อาเจียน ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้พิษของฝิ่นและสารหนู มีวิตามินเอสูง เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ
ราก ใช้แก้ไอเรื้อรังและแก้โรคหืด ถอนพิษผิดสำแดง ใช้แก้สตรีมีตกขาวมาก เบาขัด เหงื่อออกมาก ลดอาการบวม