กิจกรรมที่ 5 กิจกรรมศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช

[S@NG W@RIN]

             
กิจกรรมที่ 5 กิจกรรมศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช

   จากที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานแนวทาง "การทำศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช โดยมีคอมพิวเตอร์ นั้นควรให้มีโปรแกรมที่สามารถแสดงลักษณะของพืชออกมาเป็นภาพสีได้เพื่อสะดวกในการอ้างอิงค้นคว้า" เมื่อวันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2536 ณ สำนักงานชลประทานที่ 1 ทุ่งโฮเต็ล จังหวัดเชียงใหม่ จะเห็นได้ว่าในขณะนั้น โปรแกรมคอมพิวเตอร์ทางด้านการจัดการภาพนั้น ยังทำได้ลำบาก โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯได้จัดตั้งศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช สวนจิตรลดา และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเสด็จเปิดอาคารธนาคารข้อมูลพันธุกรรมพืช ในวันพืชมงคล พ.ศ. 2537 โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ฯ กับกรมป่าไม้ ได้จัดทำ งานฐานข้อมูลพรรณไม้แห้ง และทรงพระราชทานให้ดำเนินการทำฐานข้อมูลพรรณไม้แห้ง บันทึกตัวอย่างพรรณไม้แห้งบันทึกลงแผ่น Photo CD และเมื่อแล้วเสร็จให้ทำสำเนาให้หน่วยงานนั้น ๆ ทำการกำหนดหมายเลขตัวอย่างที่ทำการถ่ายภาพเป็นสไลด์ โดยเจ้าหน้าของโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ การล้างฟิล์มสไลด์ดำเนินการที่ธนาคารพืชพรรณ สวนจิตรลดา และนำฟิล์มสไลด์ที่ได้สแกนโดยใช้เครื่อง photo CD และบันทึกลงแผ่น แผ่นซีดีละ 110-114 ภาพ จัดทำทะเบียน ส่วนข้อมูลพรรณไม้บันทึกในโปรแกรม RFD จากนั้นมาจัดการข้อมูล การบันทึกข้อมูลในระยะปีแรกๆ ทางโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ สนับสนุนเครื่องคอมพิวเตอร์ และงบประมาณเพื่อจัดจ้างเจ้าหน้าที่บันทึกข้อมูล ดำเนินพร้อมกันที่ หอพรรณไม้ กรมป่าไม้ พิพิธภัณฑ์พืช กรมวิชาการเกษตร และพิพิธภัณฑ์พืช มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ เป็นงานที่ละเอียดและทำได้ค่อนข้างช้า ภาพแผ่น ซีดีและทะเบียน
   
พระราชทานข้อมูลพรรณไม้แห้งแก่กรมวิชาการเกษตร
   วันที่ 14 สิงหาคม 2540 ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา ทรงพระราชทานแนวทางให้ หาวิธีดำเนินการให้ข้อมูลเกี่ยวกับพันธุกรรมพืชของหน่วยงานต่างๆ สื่อถึงกันในระบบเดียวกันได้ อยากจะทำฐานข้อมูลที่นักวิชาการทุกคน จะใช้ในการค้นคว้าได้ด้วยกัน คิดว่าทำฐานข้อมูลในคอมพิวเตอร์ ซึ่งใช้การเรียกชื่อพืชที่ทุกคนจะเข้าถึงได้ เพื่อเป็นสื่อในระหว่างสถาบันต่าง ๆ บุคคลต่าง ๆ ที่ทำการศึกษาให้สามารถใช้ฐานข้อมูลเดียวกัน เพื่อให้การศึกษาไม่ซ้ำซ้อน สามารถที่จะดำเนินการไปก้าวหน้าเป็นประโยชน์ทางวิชาการได้
วันที่ 21 มิถุนายน 2544 ในวโรกาส ที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯทรงเปิดนิทรรศการ ทรัพยากรไทย : อนุรักษ์และพัฒนาด้วยจิตสำนึกแห่งนักวิจัยไทย ณ ศาลาพระเกี้ยว จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ทรงพระราชทานแผ่น ซีดีข้อมูลพรรณไม้แห้ง ให้กับกรมป่าไม้ กรมวิชาการเกษตร และมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ผลการดำเนินการจนถึงปัจจุบัน 

   
• หอพรรณไม้ กรมป่าไม้ 116,963 ตัวอย่าง ซีดี 937 แผ่น
• พิพิธภัณฑ์พืช กรมวิชาการเกษตร 56,497 ตัวอย่าง ซีดี 351 แผ่น
• พิพิธภัณฑ์พืช มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ 10,555 ตัวอย่าง ซีดี 98 แผ่น

พระราชทานพระราโชวาทว่า "การมอบฐานข้อมูลทางด้านพืชในหน่วยงานต่าง ๆ นั้น หน่วยงานต่าง ๆ มีหอพรรณไม้ เช่น กรมป่าไม้มีพืชที่นักวิชาการ นักวิจัยรุ่นเก่า ๆ ได้เก็บตัวอย่างพรรณพืชแห้งเก็บไว้เป็นเวลาเกือบจะร้อยปีแล้ว ตัวอย่างพรรณไม้เหล่านี้เป็นสิ่งที่มีค่าสูงจะเป็นประโยชน์ในด้านการศึกษา แต่ว่าของต่าง ๆ เหล่านี้ย่อมเก่าแก่ไปตามกาลเวลาจะเสียหายอย่างน่าเสียดาย แต่สมัยนี้เรามีเทคโนโลยีที่จะรักษาสิ่งเหล่านี้เพื่อให้นักวิชาการได้ศึกษาก็ขอให้ช่วยกันทำโครงการถ่ายรูปและถ่ายข้อมูลพรรณไม้ เพื่อเป็นฐานข้อมูล แต่การเก็บฐานข้อมูลไว้แห่งเดียวอาจสูญหายได้ก็มีความคิดกันว่าจะให้หน่วยงานต่าง ๆ ช่วยกันเก็บ หากที่หนึ่งเกิดเหตุเสียหายไปก็จะได้มีข้อมูลเอาไว้ไม่สูญหายไปจากประเทศไทยหรือจากโลกนี้ไปหมด ฐานข้อมูลนี้เป็นของมีค่าต้องช่วยกันดูแลให้ดีและผู้ที่จะมาใช้ให้ถูกต้อง ให้เป็นประโยชน์แก่ประเทศไทยแก่มนุษยชาติต่อไปโครงการแบบนี้ไม่ใช่ว่าจะทำสำเร็จในเวลาสั้นๆ ต้องมีโครงการระยะที่หนึ่ง ระยะที่สอง และระยะ ต่อๆ ไป "

โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่อง มาจากพระราชดำริได้ประชุมร่วมกับหน่วยงาน ต่างๆ เช่น กรมป่าไม้ กรมวิชาการเกษตร องค์การสวนพฤกษศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ศูนย์พันธุวิศว กรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ ศูนย์ความหลากหลายทางชีวภาพ ฯลฯ ถึงแนวทางการใช้ข้อมูลพรรณไม้

ศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช สวนจิตรลดา ยังมีงานในหลายด้าน จากการที่โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ ได้ดำเนินการสำรวจทรัพยากรกายภาพ ทรัพยากรชีวภาพ ในพื้นที่ที่หน่วยราชการเข้าร่วมสนองพระราชดำริ เช่น โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ กองทัพเรือ โดยดำเนินการศึกษาในพื้นที่หมู่ เกาะแสมสารและเกาะข้างเคียง อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี การสำรวจทรัพยากรตามเกาะในความรับผิดชอบกองทัพเรือ ทั้งอ่าวไทยและทะเลอันดามัน การดำเนินกิจกรรม โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ หน่วยบัญชาการทหารพัฒนา พื้นที่เขาวังเขมร อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี การสำรวจทรัพยากรกายภาพ ทรัพยากรชีวภาพโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ สวนสัตว์เปิดเขาเขียว ชลบุรี การศึกษาชีววิทยาและนิเวศวิทยาในโครงการสร้างป่าตามแนวพระราชดำริและป่าพันธุกรรมพืช ทับลาน ครบุรี จังหวัดนครราชสีมา พื้นที่ศูนย์ฝึกหนองระเวียง ของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล อิสาน วิทยาเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดนครราชสีมา คณาจารย์และนักวิจัยในสาขาวิชาต่างๆ ร่วมจัดทำฐานข้อมูล เพื่อเชื่อมกับศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช สวนจิตรลดากิจกรรมศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช มีงานที่ดำเนินงานโดยศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช และงานที่ร่วมกับหน่วยงานที่เข้าร่วมสนองพระราชดำริ เพื่อเป็นหน่วยงานกลางในการวางแผนดำเนินงาน พัฒนาเครือข่ายระบบข้อมูลสารสนเทศ เพื่อให้สามารถเชื่อมโยงและใช้ร่วมกันได้อย่างกว้างขวาง ได้แก่ ฐานข้อมูลพืชจากการสำรวจเก็บรวบรวม ฐานข้อมูลพรรณไม้แห้ง ฐานข้อมูลสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ระบบการจัดเก็บข้อมูลทะเบียนพรรณไม้ การผลิตสื่อกราฟฟิก และเวบไซด์ต่างๆ ของ อพ.สธ. ดังสรุปรายละเอียดได้ดังนี้

งานที่ดำเนินงานโดยศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช
  1. งานบันทึกข้อมูล/ดูแลฐานข้อมูล
  ดำเนินการดูแลรักษาข้อมูลเดิมและบันทึกข้อมูลที่มีส่งเพิ่มเติมเข้ามาที่ศูนย์ข้อมูล ตรวจเช็คความถูกต้องของข้อมูล ทั้งข้อมูลที่มีอยู่เดิมและข้อมูลที่เพิ่มขึ้น พัฒนาและปรับปรุงระบบงานฐานข้อมูลพันธุกรรมพืช บันทึกการจำแนกพรรณไม้ที่หอพรรณไม้กรมป่าไม้       และพิพิธภัณฑ์พืชสิรินธร กรมวิชาการเกษตร โดยผู้เชี่ยวชาญด้านพฤกษศาสตร์   บันทึกแก้ไขข้อมูลพรรณไม้แห้งที่ตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญด้านพฤกษศาสตร์ แบ่งเป็น
  2. งานที่ดำเนินงานโดยหน่วยข้อมูลสร้างจิตสำนึก (งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน)
  โดยดำเนินงานร่วมกับสถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร สวทช. ในการพัฒนาระบบฐานข้อมูลสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และระบบการจัดเก็บข้อมูลทะเบียนพรรณไม้ความก้าวหน้าของงานฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้ดำเนินงานโดย อพ.สธ. และสถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร ในส่วนของโครงการพัฒนาระบบเครือข่ายและบริหารจัดการคลังข้อมูลของ  อพ.สธ. มีดังนี้
     1. พัฒนาระบบข้อมูลทะเบียนพรรณไม้ในงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนและคลังข้อมูลพันธุกรรมพืช ประกอบด้วยระบบย่อยดังต่อไปนี้
         1.1 ระบบฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน เป็นการปรับการทํางานจากเดิมที่ทางโรงเรียนต้องส่งข้อมูลทะเบียนพรรณไม้มา ให้นักพฤกษศาสตร์ของโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช อันเนื่องมาจากพระราชดําริฯ ตรวจสอบความถูกต้องในรูปแบบของตาราง Excel มาเป็นการส่งผ่านทางเครือข่ายอินเตอร์เน็ต ภายใต้ระบบ "ฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้" ซึ่งทําให้เกิดความสะดวกในการปฏิบัติงานระหว่างโรงเรียนสมาชิกและเจ้า หน้าที่พฤกษศาสตร์
         1.2 ระบบฐานข้อมูลทะเบียนพรรณไม้สําหรับโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ เป็น ระบบฐานข้อมูลที่ออกแบบมาเพื่อเสริมการเรียนรู้ด้านพฤกษศาสตร์ให้กับเด็กในโรงเรียนสมาชิก เป็นระบบที่ต่อเนื่องจากการตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล รายละเอียดเพิ่มเติมนี้ประกอบด้วย ภาพ ข้อมูล ทางพฤกษศาสตร์ ของ ต้น ใบ ดอก ราก ผล ลักษณะวิสัย และถิ่นอาศัย เป็นต้น