สรุปลักษณะและข้อมูลพรรณไม้
(สรุปลักษณะและข้อมูลพรรณไม้ ตั้งแต่หน้า 2-7 และข้อมูลพื้นบ้านหน้า 1 ในลักษณะเรียงความบรรยายพรรณไม้ )
ชื่อพันธุ์ไม้ ฝางเสน รหัสพรรณไม้ 7-34190-001-181
ไม้ต้น สูง 5 เมตร ทรงพุ่มรูปร่ม กว้าง 4 เมตร ลำต้นเหนือดิน ตั้งตรงเองได้ ผิวลำต้นมีหนามโค้งสั้นๆ และแข็งทั่วทุกส่วน เห็นข้อปล้องไม่ชัดเจน ต้นอ่อนสีเขียวอมน้ำตาล ต้นแก่สีน้ำตาลอ่อนปนขาว ไม่มียาง ใบประกอบแบบขนนกสองชั้นสีเขียว เรียงตรงข้าม ใบอ่อนเขียวอ่อน ใบแก่สีเขียวแก่ รูปขอบขนาน กว้าง 4 เซนติเมตร ยาว 15 เซนติเมตร ใบประกอบ 19 -22 ใบ ขนาดกว้าง 1 เซนติเมตร ยาว 2 เซนติเมตร ปลายใบเว้าตื้น โคนใบตัด ขอบใบเรียบ ดอกช่อกระจะ ออกปลายยอด สีเหลือง กลีบเลี้ยงแยกกัน 5 กลีบ สีเขียว โคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 5 แฉก สีเขียว กลีบดอกรูปดอกถั่วโคนเชื่อมติดกันรูปกงล้อ เกสรเพศผู้มี 10 อัน เกสรเพศเมีย 1 อัน รังไข่ใต้วงกลีบ ไม่มีกลิ่น ผลแห้งแตกแบบถั่ว ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีน้ำตาลเข้ม ฟักแบนแข็งรูปขอบขนาน กว้างเป็นเหลี่ยมค่อนไปทางด้านบน สีเขียว รูปมนคล้ายวงรี มี 3-5 เมล็ด
สรรพคุณ ฝาง มี 2 ชนิด ชนิดหนึ่งแก่นสีแดงเข้ม เรียกว่า ฝางเสน อีกชนิดหนึ่งแก่น
สีเหลือง เรียกว่าฝางส้ม ใช้ทำเป็นยาต้ม 1 ใน 20 หรือยาสกัดสำหรับ Haematoxylin ใช้เป็นสีสำหรับย้อม Nuclei ของเซล ใช้แก่นฝางต้มเคี่ยว จะได้น้ำสีแดงเข้มคล้ายด่างทับทิมใช้ย้อมผ้าไหม งามดีมาก ใช้แต่งสีอาหาร ทำน้ำยาอุทัย แก่นฝาง รสขื่นขมหวาน ฝาด รับประทานเป็นยาบำรุงโลหิตสตรี ขับประจำเดือน แก้ปอดพิการ ขับหนอง ทำโลหิตให้เย็น รับประทานแก้ท้องร่วง แก้ธาตุพิการ แก้ร้อน แก้โลหิตออกทางทวารหนักและเบา รักษาน้ำกัดเท้า แก้คุดทะราด แก้เสมหะ แก้โลหิต แก้เลือดกำเดา น้ำมันระเหย เป็นยาสมานอย่างอ่อน แก้ท้องเดิน