งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน โรงเรียนวารินชำราบ สพม. เขต 29

มะนาว รหัส 7-34190-001-475   
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Citrus aurantifolia (Christm) Swing.
วงศ์ : Rutaceae
ชื่อท้องถิ่น   ลูกนาว(ภาคใต้)ส้มมะนาว มะลิว (เชียงใหม่)
เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก ทรงพุ่ม มีหนามตามต้นก้านใบสั้นตัวใบเป็นรูบกลมรี สีเขียวใบไม้ ขอบใบหยักเล็กน้อย ปลายและโคนใบมน ขยี้ไปดมจะมีกลิ่นหอม ดอกเล็กสีขาวอมเหลือง หอมอ่อนๆผลกลมเปลือกบางเรียบ    มีน้ำมาก รสเปรี้ยวจัด เปลือกผลมีน้ำมัน กลิ่นหอม รสขม
การปลูก นิยมปลูกด้วยกิ่งตอน มะนาวขึ้นได้ดีกับดินแทบทุกชนิดโดยเฉพาะดินร่วนซุยและระบายน้ำได้ดี ควร ปลูกในฤดูฝน วิธีการปลูก ใช้กิ่งตอนปลูกในหลุม ใช้ปุ๋ยหมักรองเอาไว้หนึ่งก้อน จะต้องรดน้ำทุกวันถ้าฝนไม่ตกควรหาอะไรมาบังเป็นร่มเอาไว้ก่อนที่ต้นจะแข็งแรงดี
ส่วนที่ใช้เป็นยา เปลือกและ น้ำในผล
ช่วงเวลาที่เก็บยา »  ช่วงที่ผลแก่จัด
รสและสรรพคุณยาไทย »เปลือกผล รสขม ช่วยขับลมได้ดีน้ำของผลมะนาวเปรี้ยวจัด เป็นยาขับเสมหะเมื่อเด็กหกล้มหัวโน ใช้มะนาวผสมกับดินสอพองพอกบริเวณที่ในจะทำให้เย็นและยุบเร็ว
ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ »ผิวเปลือกของมะนาวมีน้ำมันหอมระเหย "โวลาทิล"เช่น Slaronoid,Organic acid, citral และวิตามิน ซี น้ำมะนาวมีฤทธิ์รักษา โรคลักปิดลักเปิด เนื่องจากมีวิตามินซี สูง สวนฤทธิ์ในการแก้ไอขับเสมหะ เนื่องจากกรดที่มีอยู่ในน้ำมะนาว กระตุ้นให้มีการขับน้ำลายออกมา ทำให้เกิดการชุ่มคอจึงลดอาการไอลงได้
วิธีใช้ »เปลือกมะนาวและน้ำมะนาวใช้เป็นยาได้ โดยมีรายการใช้ดังต่อไปนี้คือเปลือกมะนาวรักษาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด นำเอาเปลือกของผลสดมาประมาณ
ครึ่งผล คลึงหรือทุบเล็กน้อยพอให้น้ำมันออก ชงกับน้ำร้อนดื่มเวลามีอาการน้ำมะนาวรักษาอาการไอและขับเสมหะ ใช้ผลสดคั้นน้ำจะได้น้ำมะนาวเข้มข้น  ใส่เกลือเล็กน้อยแล้วจิบบ่อยๆ หรือจะทำเป็นน้ำมะนาวใส่เกลือและน้ำตาล ปรุงรสให้เข้มข้นพอสมควรดื่มบ่อยๆ ก็ได้อีกเช่นเดียวกัน อร่อย ชุ่มคออย่าลืมใส่น้ำแข็งทุบลงไปด้วยจะเป็น"น้ำมะนาวเย็น"
คุณค่าทางอาหาร »มะนาวเป็นเครื่องปรุงรสอาหารไทยที่ขาดเสียไม่ได้ น้ำพริก ส้มตำ ยำทุกชนิด ลาบและอีกมากมายหลายอย่างจะต้องใช้มะนาวปรุงรสเสมอ จึงจะเกิดรสดีอร่อยสุดๆ นำมะนาวมาคั้นเป็นน้ำมะนาวจะได้น้ำมะนาวเข้มข้น ปรุงรสดื่มช่วย ให้ร่างกายมีความรู้สึกว่าสดชื่นยิ่งขึ้น แก้ไอขับเสมหะได้ดีมากที่เดียว
ประโยชน์ของน้ำมะนาวที่รู้จักกันดีคือมีวิตามิน ซี สูงมาก รักษาโรคเลือดออกตามลายฟันแต่วิตามินซีจะสะลายตัวง่ายในความร้อน จึงต้องระมัดระวังในการปรุงอาหาร

จำปีสีนวล รหัส 7-34190-001-472
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Michelia champaca x M. Alba หรือ Michelia Hybrid
ชื่อวงศ์ :  Magnoliaceae
ลักษณะทั่วไป : ต้น ไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงกลาง กิ่งมีขนสีเทา ทรงพุ่มและเรือนยอดมีลักษณะคล้ายจำปี
ใบ  เดี่ยวเรียงเวียน  หูใบยาวถึง 2.5 เซนติเมตร มีขน ก้านใบยาว 1.5-2 เซนติเมตร ใบรูปใบหอกแกมรูปไข่ถึงแกมขอบขนาน  ขนาดกว้าง 5.5-16 เซนติเมตร  ยาว 15.35 เซนติเมตร  ปลายใบเรียวแหลม  ยาว 3 เซนติเมตร โคนใบสอบเรียว ก้านดอกย่อย ยาว 0-2 เซนติเมตร
ดอก  ดอกมีจำนวนมาก สีขาว  มีกลิ่นหอม กลีบรวม มี 12 กลีบ (อาจพบมี 8 กลีบ) รูปขอบขนาน ปลายแหลมขนาดใกล้เคียงกัน ยาว 3-3.5 เซนติเมตร เกสรเพศผู้ มีจำนวนมาก 20-32 อัน เกสรเพศเมีย ก้านชูเกสร ยาว 0.5 เซนติเมตร  รังไข่มี 10-13 อัน (อาจมี 4 อัน) แยกกัน ผิวเกลี้ยงหรือมีขนสีน้ำตาล
ฝัก/ผล  ไม่ติดผล
การดูแลรักษา : เจริญเติบโตที่ดีในดินทุกประเภท ชอบแดด สามารถปลูกได้ที่บริเวณที่โดนแดด ได้ตลอดวัน
การขยายพันธุ์ :  ตอนกิ่ง
ส่วนที่มีกลิ่นหอม :  ดอก
การใช้ประโยชน์ :
                              -    เป็นไม้ประดับ
                              -    ใช้ดอกบูชาพระร้อยอุบะ
                              -    สมุนไพร
ถิ่นกำเนิด :  ไม่ทราบแหล่งกำเนิดในธรรมชาติ   แต่มีการสันนิษฐานว่าอาจกำเนิดในมาเลเซียหรือชวา
แหล่งที่พบ :  ปลูกทั่วไปตามบริเวณบ้า
สรรพคุณทางยา :  ดอกแก้เป็นลม แก้ไข บำรุงหัวใจ ขับน้ำดี บำรุงโลหิต
*เป็นลูกผสมระหว่างจำปีและจำปา

สับปะรด รหัส 7-34190-001-474
ชื่อวิทยาศาสตร์ :   Ananas comosus  (L.) Merr.
ชื่อสามัญ :   Pineapple
วงศ์ :   Bromeliaceae
ชื่ออื่น :  แนะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ขนุนทอง ยานัด ย่านนัด (ใต้) บ่อนัด (เชียงใหม่) เนะซะ (กะเหรี่ยงตาก) ม้าเนื่อ (เขมร) มะขะนัด มะนัด (เหนือ) หมากเก็ง (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน) สับปะรด (กรุงเทพฯ) ลิงทอง (เพชรบูรณ์)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ล้มลุกอายุสั้น สูง 90-100 ซม. ลำต้นใต้ดิน ปล้องสั้น ไม่แตกกิ่งก้านมีแต่กาบใบห่อหุ้มลำต้น ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงเวียนถี่ ไม่มีก้านใบ ใบเรียวยาว โคนใบเป็นกาบหุ้มลำต้น ปลายแหลม ขอบใบมีหนาม แผ่นใบสีเขียวเข้มและเป็นทางสีแดง ด้านล่างมีนวลแป้งสีขาว ดอก ออกเป็นช่อที่ปลายยอด ดอกเรียงอัดกันแน่นรอบแกนช่อดอก ก้านช่อใหญ่แข็งแรง กลีบดอก 3 กลีบ ด้านบนสีชมพูอมม่วง ด้านล่างสีขาว เกสรเพศผู้ 6 อัน เรียบกัน 2 ชั้น ผล เป็นผลรวมรูปรี โคนกว้าง ปลายสอบ มีใบสั้นเป็นกระจุกที่ปลายผล เรียกว่าตะเกียง ผลสุกสีเหลืองสดและฉ่ำน้ำ
ส่วนที่ใช้ :  ราก หนาม ใบสด ผลดิบ ผลสุก ไส้กลางสับปะรด เปลือก จุก แขนง ยอดอ่อนสับปะรด
สรรพคุณ :
•   ราก - แก้นิ่ว ขับปัสสาวะ แก้กระษัย ทำให้ไตมีสุขภาพดี แก้หนองใน แก้มุตกิดระดูขาว แก้ขัดข้อ
•   หนาม - แก้พิษฝีต่างๆ แก้ไข้ ลดความร้อน ไข้พา ไข้กาฬ
•   ใบสด - เป็นยาถ่าย ฆ่าพยาธิในท้อง ยาขับปัสสาวะ แก้กระษัย
•   ผลดิบ - ใช้ห้ามโลหิต แก้โรคทางเดินปัสสาวะ ฆ่าพยาธิ และขับระดู
•   ผลสุก - ขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ และบำรุงกำลัง ช่วยย่อยอาหาร แก้หนองใน มุตกิด กัดเสมหะในลำคอ
•   ไส้กลางสับปะรด - แก้ขัดเบา
•   เปลือก - ขับปัสสาวะ แก้กระษัย ทำให้ไตมีสุขภาพดี
•   จุก - ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้หนองใน มุตกิดระดูขาว
•   แขนง - แก้โรคนิ่ว
•   ยอดอ่อนสับปะรด - แก้นิ่ว
วิธีและปริมาณที่ใช้ :แก้อาการขัดเบา ช่วยขับปัสสาวะ ใช้เหง้าสดหรือแห้งวันละ 1 กอบมือ (สดหนัก 200-250 กรัม แห้งหนัก 90-100 กรัม) ต้มกับน้ำดื่ม ครั้งละ 1 ถ้วยชา (75 มิลลิลิตร) วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร
คุณค่าด้านอาหาร : สับปะรด รับประทานเป็นผลไม้ มีแร่ธาตุและวิตามินที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย
สารเคมี :
•   เหง้า มี Protein
•   ลำต้น มี Bromelain, Peroxidase, Amylase, Proteinase
•   ใบ มี Hemicellulose, Bromelain, Campestanol
•   ผล มี Acetaldehyde, Ethyl acetate, Acetone
•   น้ำมันหอมระเหย มี Isobutanol.

ละมุดเขมร รหัส 7-34190-001-473
ชื่อสามัญ : Egg fruit, Canistel, Yellow Sapote
ชื่อวิทยาศาสตร์ :Pouteria campechiana (Kunth) Baehni
วงศ์ : SAPOTACEAE
ชื่อพ้อง :(Synonyms):
Lucuma campechiana Kunth
Lucuma nervosa A. DC.
Lucuma salicifolia Kunth
ถิ่นกำเนิด: เปอร์โตริโก
ชื่ออื่น : หมากป่วน โตมา ละมุดเขมร
ลักษณะทั่วไป : ไม้ผลยืนต้น เป็นพุ่มแจ้ ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ต้นที่พบมีความสูงประมาณ 5 เมตร เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 12-15 เซนติเมตร ลำต้นค่อนข้างตรง และแตกแขนงสาขาที่ระยะประมาณ 7-8 เมตร เปลือกเรียบสีน้ำตาลปนเทา ใบ เดี่ยวรูปหอกกว้างประมาณ 7-10 เซนติเมตร ยาวประมาณ 18-38 เซนติเมตร ก้านใบด้านบนสีเขียวเข้มส่วนด้านล่างมีสีเขียวอ่อน มีรูปทรงค่อนข้างกลม โดยมีความกว้างประมาณ 6 เซนติเมตร ยาวประมาณ 5 เซนติเมตร สีเขียวแล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเมื่อแก่ ส่วนปลายผลนั้นเกือบแหลมคล้ายผลของมะพร้าวขั้วของผลมีขนาดใหญ่ โดยมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 2 เซนติเมตร การติดผลมีตั้งแต่ผลเดี่ยวถึงเป็นช่อ การขยายพันธุ์ ด้วยเมล็ด
ประโยชน์ : เนื้อในของผลมีสีเหลือง รสมันอมหวานเล็กน้อย
เป็นต้นไม้ที่นำเข้ามาปลูกในบ้านเรานานแล้ว แต่ไม่ค่อยได้รับความนิยม ชาวจีนนำไปปลูกที่บ้านเมืองเขาเรียกว่า เซียนท้อ แถวประเทศลาวก็มีเยอะ ทางเชียงใหม่เรียก หมากเปิ่น หรือ หม่าปิน คนภาคกลางเรียกอีกชื่อว่า ละมุดเขมร รสชาติ มัน ๆ หอม ๆ หวาน ๆ เนื้อเหลืองเนียนเหมือนฟักทองที่เนื้อแน่น ๆ มัน ๆ ต้องกินตอนสุกๆ ไม่งั้นจะฝาดเฝื่อน แถวภาคเหนือขาย ก.ก. ละประมาณ 80 – 120 บาท ทางเชียงดาว ก็ปลูกกันเยอะ คนจีนนิยมนำมาไหว้เจ้า แทนลูกท้อเมืองจีนที่มีราคาแพงกว่าครับ

ไมยราบเครือ รหัส 7-34190-001-471
ชื้อพื้นเมือง : ไมยราบเถา
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Mimosa pudica L.
ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE-MIMOSOIDEAE
ชื่อสามัญ : -
ลักษณะวิสัย : ไม้ล้มลุก
ลักษณะเด่น : ใบประกอบ ใบย่อยขนาดเล็ก มีหนามงุ้มแข็ง ดอกสีม่วงอมชมพู
ประโยชน์ : ใช้ประกอบกับสมุนไพรอื่น แก้โรคเบาหวาน แก้ประจำเดือนไม่ปกติ
บริเวณที่พบในโรงเรียน : สวนสุขภาพ หน้าบ้านพักครู อาคารกาญจนาภิเษก