งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน โรงเรียนวารินชำราบ สพม. เขต 29

เอื้องหมายนา รหัส 7-34190-001-104
ชื่อวิทยาศาสตร์   Costus speciosus (Koen.) Sm.
วงศ์                 COSTACEAE  ZINGIBERACEAE
ชื่ออื่น   เอื้องหมายนา (ทั่วไป) ; ชู้ไลบ้อง, ชูเลโบ (กะเหรี่ยง – แม่ฮ่องสอน ; เอื้องช้าง
          (นครศรีธรรมราช) ; เอื้องต้น (ยะลา) ; เอื้องเพ็ดม้า
          (ภาคกลาง) ; เอื้องใหญ่, บันไดสวรรค์ (ภาคใต้) ;
ชื่อสามัญ   crape ginger, malay ginger, spiral flag.
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์และเกษตร     พืชล้มลุกมีเหง้าหรือลำต้นใต้ดินมีลักษณะเป็นหัว ลำต้นสีแดง อวบน้ำ เส้นผ่าศูนย์กลางลำต้น 9.1 – 15.1 มิลลิเมตร สูง 135 – 190 เซนติเมตร ใบเดี่ยวเรียงสลับรอบต้น รูปร่างใบกึ่งรูปขอบขนานกึ่งใบรูปหอก (oblong – lanceolate) ปลายใบเรียวแหลม กว้าง 6 – 8 เซนติเมตร ยาว 20.5 – 29.6 เซนติเมตร ออกดอกที่ปลายยอด ช่อดอกสีแดงยาว 7.6 – 11.6 เซนติเมตร มีดอกย่อย 19 – 42 ดอก กลีบดอกสีขาวแกมสีชมพูหรือเหลือง อับเรณูสีเหลือง ออกดอกช่วงเดือน สิงหาคมถึงเดือนพฤศจิกายน
การใช้ประโยชน์   อาหารสัตว์ โค กระบือ สมุนไพร ลำต้นใต้ดินหรือเหง้ามีรสขมเมา ขับปัสสาวะ แก้บวมน้ำ แก้ตกขาว แก้โรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ แก้แผลหนอง อักเสบ บวม ฆ่าพยาธิ เป็นยาถ่าย เหง้าสดมีพิษมาก ใช้ในปริมาณมากจะทำให้ท้องร่วง อาเจียนอย่างรุนแรง ต้องทำให้สุกก่อน ราก รสขมเมา ขับพยาธิ ขับเสมหะ แก้ไอ แก้โรคผิวหนัง (วุฒิ, 2540) เหง้า ตำพอกบริเวณสะดือ รักษาโรคท้องมาน ในเหง้าพบสาร diosgenin มีฤทธิ์คล้ายฮอร์โมนเพศหญิง และเป็นสารตั้งต้นในการสังเคราะห์ยาสเตียรอยด์ (วงศ์สถิตย์ และคณะ, 2543)

วงศ์  ARACEAE  (ไม้วงศ์บอนและเผือก)
 
ปริมาณพืช  มีประมาณ  105  สกุล  ประมาณ  1.500  ชนิด
นิเวศนวิสัย  เป็นพืชอวบน้ำ  ล้มลุก  ขนาดกลางหรือขาดใหญ่ บางชนิดเป็นวัลยชาติ มีหัวใต้ดินเป็นแบบ  corm,tuber หรือ rhizome ทุกส่วนของลำต้นมักมีน้ำยางคัน สีใส ซึ่งเมื่อถูกลมจะเปลี่ยนสีน้ำตาลแดง  ชอบขึ้นอยู่ ในที่ร่มชื้น มีน้ำแฉะ บางชนิดเป็นพืชน้ำ
ลำต้น  มีลักษณะเป็นหัวอยู่ใต้ดิน มักสะสมสารพวกแป้งไว้ มากและมียางคันเป็นเมือกปะปนอยู่
ใบ  เป็นใบเดี่ยวหรือใบประกอบ รูปใบแบบ hastate,sagittate หรือ cordate ขึ้นมาจากหัวใต้ดินหรือลำต้นตอนเหนือดิน ขึ้นเป็นกลุ่มใบมีขนาดใหญ่ ก้านใบยาว และมีเนื้อเยื่อก้านใบเป็นเยื่อพรุน ก้านใบด้านบนเป็นร่องราง ด้านท้องใบเป็นสันนูนใหญ่ โคนก้านใบเป็นครีบ เส้นใบเป็นแบบร่างแห บางชนิดใบแคบยาวเส้นใบขนานกัน
ช่อดอก  เป็นแบบ spadix มีกาบประดับขนาดใหญ่ และมักมีสีสดรองรับช่อดอกไว้ ดอกย่อยมีขนาดเล็ก อาจมีเพศเดียวหรือสองเพศครบ  มักมีกลิ่นล่อแมลง
กลีบรวม  ถ้าเป็นดอกเพศเดียวจะไม่มีกลีบ ถ้าเป็นดอกเพศครบมีกลีบรวมเป็นกาบเล็กๆ 4-6 อัน อาจแยกกันหรือติดกัน 
เกสรตัวผู้  มี 2 หรือ 4 หรือ 8 อัน  ก้านเกสรเชื่อมติดกันตอนโคนหรือตลอดก้าน อับเกสรมีช่องเปิดเป็นรูปตอนปลาย บางชนิดเกสรอาจลดรูปรวมกันเหลือเพียง 1-2 อัน ดอกตัวผู้มักอยู่ตอนครึ่งบนของช่อดอก
เกสรตัวเมีย  มีรังไข่  1  อันภายในมี 1-3  ห้องเชื่อมติดกัน  รังไข่เป็นแบบ  superior  มีเม็ดไข่น้อย
การติดของเม็ดไข่  เป็นแบบ  basal  หรือ axile หรือ parietal  placentation  เป็น berry
เมล็ด  ขนาดเส้นฝังตัวอยู่ในเยื่อเมือก  albuminous  หรือ axalbuminous 
ฤดูออกดอก-ผล  ไม่จำกัดเวลา
ตัวอย่างชนิดพืช
Aglaeonema  modestum          เขียวหมื่นปี
Aglaeonema   rotundum          โพบัลลังก์
Acorus  calamus                    ว่านน้ำ
Acorus  calanmus                  ว่านนางกวัก,ว่านนกคุ่ม,ทรหด
Alocasia  denudata                 บอนนก,แก้วหน้าม้า
Alocasia  gigantea                  ต้นกระดาษขาว
Alocasia  lindenii                    เสน่ห์จันทร์ขาว
Alocasia  macrorrhiza              ต้นกระดานดำ
Anthurum  andreanum             หน้าวัว
Caladium  bicolor                    บอนสี,บอนฝรั่ง
Colocasia  antiquorum              บอน,บอนเขียว
Colocasia  indica                     เผือก
(Colocasia  esculentum)
Dieffenbachia  seguine              สาวน้อยประแป้ง
Homalomena  aromatica            เต่าเกียด
Homalomena  rubescens           เสน่ห์จันทร์แดง
Lasis  spinosa                          ผักหนาม
Monstera  deliciosa                   พลูฉีก
Philodendron  giganteum            พลูหูช้าง
Pistia  stratiotes                         จอก, จอกผักกาด
Pothos  scandens                      หวายตะมอย
Rhaphidophora  aurea                พลูฝรั่ง
Scindapsus  aureus                    พลูด่าง
Scindapsus  officinalis                 พลูช้าง
Scindapsus  pictus                     หัวใจแนบ
Typhonium  trilobatum                 อุตพิต

ยี่โถ รหัส 7-34190-001-101
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Nerium oleander L
ชื่อวงศ์ : APOCYNACEAE
ชื่อสามัญ : Sweet oleander, Rose bay, Oleander
ชื่อพื้นเมือง : ยี่โถฝรั่ง
ชนิดพืช [Plant Type] : ไม้พุ่ม
ลักษณะทั่วไป (Characteristic) : ไม้พุ่มขนาดกลาง ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งก้านจำนวนมากที่โคนต้น ทุกส่วนของ
ต้นมียางใส กิ่งอ่อนสีเขียว เปลือกสีน้ำตาลเข้ม
ใบ (Foliage) :   ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับรอบกิ่ง ใบรูปแถบหรือรีแกมรูปขอบขนาน  กว้าง 3-4 เซนติเมตร ยาว 15-17 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบสอบเรียว ขอบใบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนา ผิวใบด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน เส้นกลางใบเด่นชัดทั้งสองด้าน
ดอก (Flower) : สีชมพู ขาว แดง เหลือง ออกเป็นช่อแบบช่อกระจุกเชิงประกอบที่ปลายกิ่ง ช่อละ 20-50 ดอก   มีทั้งดอกลาและดอกซ้อน   พันธุ์ดอกลามีหลายสี  เช่น  สีชมพู ขาว แดง เหลือง   ส่วนพันธุ์ดอกซ้อนสีชมพูเข้ม มีกลิ่นหอมอ่อนๆ  ดอกมีขนาดใหญ่กว่าพันธุ์ดอกลา ช่อดอกบานเต็มที่กว้าง 8-12 เซนติเมตร
ผล (Fruit) : ผลแห้งเป็นฝัก เมื่อแก่แตกแนวเดียว  เมล็ดแบน รูปรี มีขนละเอียดคลุม
ประโยชน์ : ดอกแก้อักเสบ แก้ปวดศีรษะ ผลขับปัสสาวะ บำรุงหัวใจ
ปลูกประดับสวนเป็นกลุ่ม หรือเป็นแถว   ปลูกริมทะเล ริมถนน ทางเดิน ลานจอดรถ สวนสาธารณะ รีสอร์ท ทนแล้งและทนต่อสภาพแวดล้อมต่างๆได้ดี ต้นมียางเป็นพิษไม่ควร
ปลูกใกล้สนามเด็กเล่น