งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน โรงเรียนวารินชำราบ สพม. เขต 29

           ไม้ต้น อยู่กลางแจ้ง  สูง  15  เมตร  ทรงพุ่มแผ่รูปเจดีย์ต่ำกว้าง  18  เมตร  ลำต้นเหนือดิน ตั้งตรงได้เอง  ผิวแตกเป็นสะเก็ดเห็นข้อปล้องไม่ชัดเจน  ต้นอ่อนสีน้ำตาลอ่อน  ต้นแก่สีน้ำตาลเข้มเกือบดำ  ไม่มียาง  ใบประกอบแบบขนนกปลายคู่  ใบย่อยมี 3-4 คู่ แผ่นใบหนา รูปไข่กว้าง ขนาดกว้าง 3-8 ซม. ยาว 6-15 ซม.  ใบอ่อนสีแดง  ใบแก่สีเขียวใบหนา การเรียงตัวของใบบนกิ่ง สลับระนาบเดียว รูปร่างแผ่นใบเป็นรูปร่างกลม ปลายใบ เว้าบุ๋ม โคนใบมน ขอบใบ เรียบ ดอกสีเหลืองแกมแดง ออกเป็นช่อกระจะ ยาว 10-25 ซม. ทุกส่วนมีขนสีน้ำตาล ก้านดอกย่อย ยาว 0.2-0.4 ซม. กลีบรองดอกรูปไข่กว้าง ปลายกลีบมีหนามขนาดเล็ก กลีบดอกยาว 7 มม. เกสรผู้ 10 อัน มี 2 อันใหญ่กว่าอันอื่น  ออกตามลำต้นหรือกิ่ง กลีบดอกโคนเชื่อมติดกัน กลิ่นไม่มี  ผลเป็นฝักเดี่ยว ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่น้ำตาล มีหนามแหลมที่ผิวทั่วไป รูปไข่กว้าง โคนเบี้ยว มีติ่งแหลม ขนาดผ่าศูนย์กลาง 4.5-10 ซม. ภายในมี 1-3 เมล็ด กลมสีดำ ผลแห้งแก่แล้วแตก

          เมล็ดแก่นำมาเผาไฟ กะเทาะเปลือกออก แล้วรับประทานเนื้อข้างใน (endosperm) เนื้อแข็ง  คล้ายเมล็ดมะขาม รสมัน  ด้านสมุนไพร ส่วนที่ใช้เป็นสมุนไพรและมีสรรพคุณคือ เมล็ด รสเมาเบื่อสุขุม ขับพยาธิ รักษาโรคผิวหนังปุ่ม รสเมาเบื่อ ต้มดื่มแก้พยาธิ แก้โรคผิวหนัง ต้มรมให้หัวริดสีดวงทวารหนักฝ่อ  ไม้เนื้อแข็ง เหนียว ลายสวยเนื้อไม้สีน้ำตาลอ่อนหรือน้ำตาลแก่ ค่อนข้างหยาบ แข็งแรง ทนทาน ทนมอดปลวกได้ดี แต่ไสกบตบแต่งยาก ใช้ก่อสร้างและเครื่องมือการเกษตร ไถ คราด และส่วนประกอบเกวียน ฝัก และเปลือกให้น้ำฝาดสำหรับฟอกหนัง         

          ไม้รอเลื้อย  อยู่กลางแจ้ง สูง 3 เมตร ทรงพุ่มไม่แน่นอนขึ้นกันวัสดุที่เลื้อยขึ้น ลำต้นเหนือดิน ตั้งตรงเองไม่ได้ใช้ลำต้นเกี่ยวพัน  ผิวหยาบเปลือกของลำต้นสีเขียวลักษณะมีขนหนานุ่มไม่มียาง ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม ใบอ่อนสีเขียวมีขนนุ่ม ใบแก่สีเขียวแก่ ผิวหยาบ แผ่นใบเป็นรูปไข่  กว้าง 4-6 เซนติเมตร ยาว 8-15 เซนติเมตร ปลายใบแหลม เป็นติ่งสั้น โคนใบมน ขอบใบเรียบ  เนื้อใบสาก ดอกช่อกระจุก ดอกตามลำต้นหรือ ตามปลายกิ่ง สีชมพูอมม่วงสีม่วงอ่อน หรือ สีขาวเงินยวง หรือขาวเงินไม่มีกลิ่น กลีบดอกโคนเชื่อมกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 2 ส่วน ขนาดไม่เท่ากัน ส่วนบน 2 กลีบ ส่วนล่าง 3 กลีบ เกสรเพศผู้ 4 อัน ช่อย่อยเป็นกระจุก 5-7 ดอก มีใบประดับรองรับ 3 ใบ รูปไข่กลับแกมขอบขนาน กว้าง 0.8 เซนติเมตร ยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร โคนเชื่อมกัน กลีบเลี้ยง 5 แฉก ผลแห้ง ผลอ่อนสีดำ ผลแก่สีดำขนาดเล็ก รูปไข่กลับ มีใบประดับติดที่ขั้ว มี ๑ เมล็ด

ปลูกเป็นไม้ประดับ

   ไม้ต้น  อยู่กลางแจ้ง สูง  12 เมตร ทรงพุ่มกลม กว้าง  7 เมตร   ลำต้นเหนือดิน ตั้งตรงได้เอง  ผิวหยาบ ขรุขระ แตกเป็นสะเก็ด เห็นข้อปล้องไม่ชัดเจน  ต้นอ่อนสีเขียวผิวมันเรียบ  ต้นแก่สีน้ำตาล  มียาง  สีน้ำตาลเข้ม  ใบเดี่ยว   เรียงแบบเวียน  รูปใบหอก   ใบอ่อนสีน้ำตาลแดง ใบแก่ สีเขียวเข้ม หนามัน  กว้าง 4 ซม. ยาว 22 ซม.  ปลายใบเรียวแหลม  โคนใบมน ขอบใบเป็นคลื่น  ดอก ช่อกระจุกแยกแขนง  ตามลำต้น กิ่ง หรือปลายยอด กลีบเลี้ยงแยกจากกันมีจำนวน 5กลีบ สีเหลือง กลีบดอกโคนติดกัน รูปกงล้อ เกสรเพศผู้มีจำนวน หลาย อัน สีน้ำตาล เกสรเพศเมียมีจำนวน 1 อัน สีเหลือง กลิ่นหอมอ่อนผลเดี่ยว  ผลสด เมล็ดเดียวแข็ง  ผลอ่อนสีเขียวอ่อน ผลแก่ สีเขียวเข้ม  กลมรี สีเข้ม หนา จำนวนเมล็ด 1 เมล็ด สีของเมล็ด สีขาว
      
   เปลือกของลำต้น ต้มน้ำกินเป็นเป็นยาแก้ไข้ แก้โรคคอตีบ แก้เยื่อปากอักเสบ แก้เยื่อเมือกในจมูกอักเสบ ใบ ต้มน้ำกินแก้ลำไส้อักเสบเรื้อรัง แก้ซางตานขโมยในเด็ก แก้อืดแน่น ผลสด นำมากินเป็นยาแก้คลื่นไส้อาเจียนวิงเวียน แก้โรคเลือดออกตามไรฟัน ขับปัสสาวะ เป็นยาระบาย เมล็ด ต้มเอาน้ำกินถ่ายพยาธิตัวกลม แก้ท้องร่วง แก้บิดเรื้อรัง แก้ริดสีดวงทวาร ตาขาว ตกเลือด ท้องอืด               

กล้วยตีบ  รหัส 7-34190-001- 260
ชื่อพ้อง   ตีบดำ อีตีบ
วิทยาศาสตร์   Musa (ABB group) "Tib-Ta-Nod"
ลักษณะทั่วไป
ต้น ลำต้นสูง 3 - 4 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 15 เซนติเมตร กาบด้านนอกเขียวมีประสีน้ำตาล ต้นอ่อนมีสีชมพู
ใบ ก้านใบสีชมพู ใบอ่อนด้านล่างมีสีชมพู ร่องใบเปิด
ดอก ปลีรูปร่างค่อนข้างป้อมสั้น ด้านนอกสีแดงอมม่วงด้านในสีแดง
ผล เครือหนึ่งมีประมาณ 7 หวี หวีหนึ่งประมาณ 10 ผล ผลงอเล็กน้อยปลายผลมีจุกใหญ่ ผลมีเหลี่ยม 5 เหลี่ยม
การใช้ประโยชน์ ผลใช้รับประทานสด
  ประโยชน์
•   ผล ผ่าเป็นแว่น ตากแดดจนแห้ง บดเป็นผล ชงน้ำดื่ม หรือปั้นเป็นลูก[/size]กลอน รับประทานครั้งละ 3 เม็ด วันละ 4 ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน หรือใช้ผสมกินกับน้ำแกงหรือน้ำเปล่า น้ำตาลและเกลือ รักษาแผลในกระเพาะอาหาร แก้ท้องเสียเรื้อรัง อาหารไม่ย่อย
•   ผลดิบ ผสมกับรากกล้วยตีบ เหง้าไพล ผลมะเดื่อปล่อง อย่างละ 3 ชิ้น ใส่ถ้วยเติมน้ำเอาเหล็กเผาไฟให้แดงจุ่มลงไป ดื่มน้ำที่ได้ แก้ซางปากเปื่อย
•   ผลดิบ ผสมกับสมุนไพรตัวอื่น กินแก้ปวดท้อง
•   ราก แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้อุจจาระเป็นมูกเลือด
•   รากสดหรือแห้ง ตำผสมกับเหง้าขิง รากผักชี รากต้อยติ่ง รากมะแว้งต้น รากกระทุงหมาบ้า ต้นอ้อยและใบสลอด คั้นน้ำดื่ม แก้สารพัดโรค
•   รากสดหรือแห้ง ต้มหรือแช่น้ำรวมกับหญ้าปากควายและต้นอ้อยดำ ดื่มแก้ไข้
•   ใบสด ตำเผาไฟ ประคบแก้ปวดข้อและกล้ามเนื้อ
•   ใบแห้ง มวนเป็นบุหรี่สูบ แก้ริดสีดวงจมูก แก้ผื่นคันตามร่างกาย
•   ใบแห้ง ต้มรวมกับใบเปล้าใหญ่ ใบชายผ้าสีดา ใช้อาบ แก้ไข้สูง
•   เหง้า รสฝาด พอกแก้ปวดศีรษะ เลือดกำเดาไหล

กล้วยเล็บมือนาง รหัส 7-34190-001-259
ชื่อสามัญ                         -
ชื่อพ้อง     กล้วยข้าว กล้วยหมาก
ชื่อวิทยาศาสตร์    Musa (AA group) "Kluai Leb Mu Nang"
แหล่งที่พบ     แถบภาคใต้ และภาคกลาง แถบกรุงเทพ
ลักษณะทั่วไป
ต้น: ลำต้นสูงไม่เกิน 2.5 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางน้อยกว่า 15 เซนติเมตร กาบลำต้นด้านนอกสีชมพูอมแดง มีประดำหนา ด้านในสีชมพูอมแดง
ใบ: ก้านใบสีชมพูอมแดง ตั้งขึ้น มีร่องกว้าง มีครีบ เส้นใบสีชมพูอมแดง ใบสีเขียวอ่อน ค่อนข้างแคบ
ดอก: ก้านช่อดอกมีขน ปลีรูปไข่ค่อนข้างยาว ม้วนงอขึ้น ปลายแหลม ด้านนอกสีแดงอมม่วง ด้านในสีแดงซีด
ผล: หวีหนึ่งมี 10 - 16 ผล ผลเล็กรูปโค้งงอ ปลายเรียวยาว ก้านผลสั้น เปลือกหนา เมื่อสุกเปลี่ยนเป็นสีเหลืองทอง และยังมีก้านเกสรตัวเมียติดอยู่ กลิ่นหอมแรง: เนื้อสีเหลือง รสหวาน
การใช้ประโยชน์: ผลใช้รับประทานสด หรือแปรรูปเป็นกล้วยตาก กล้วยอบน้ำผึ้ง

ผักขมหิน  รหัส 7-34190-001-258
ชื่อสามัญ : Pigweed, Spresding hog weed
ชื่อพื้นเมือง : ผักขมหิน,นังกู่แซ,ปังแป,ผักขมฟ้า,ผักบั้งดิน,ผักเบี้ยหิน
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Boerhavia diffusa     L.
ชื่อวงศ์ : NYCTAGINACEAE
ลักษณะต้น : ไม้ล้มลุกลำต้นทอดเลื้อยชูยอดขึ้น แตกกิ่งก้านมาก สูงได้ถึง 1 ม.
ใบ : ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่แกนขอบขนานหรือรูปใบหอก ปลายแหลมหรือมน โคนใบรูปลิ่มหรือมน ท้องใบมีสีอ่อนกว่าหลังใบ มีต่อมสีแดงตามแนวขอบใบ
ดอก : ดอกช่อคล้ายซี่ร่ม รวมกันเป็นช่อแยกแขนง ดอกย่อยหลายดอก กลีบรวมเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง สีขาว ชมพูหรือแดง
ผล : รูปกระบอง ยาว 2-3 มม. ขอบเป็นสัน 5 สัน
เมล็ด : - การกระจายพันธุ์ ขึ้นตามที่ชุ่มชื้น การขยายพันธุ์ 

หญ้าขัดใบยาว    รหัส 7-34190-001- 257 
ชื่ออื่น ยุงกวาด ยุงปัด หญ้าขัดมอน หญ้าข้อหญ้าไม้กวาด
ชื่อวิทยาศาสตร์    Sida acuta Brum.
ชื่อวงศ์     MALVACEAE
ต้นไม้กวาดหรือต้นขัดมอญเป็นไม้พุ่มต้นเตี้ยสูงประมาณ40-60เซนติเมตร ใบเป็นใบเดี่ยวออกตามข้อๆละใบสลับกันลักษณะใบนั้นปลายแหลมเรียวขอบ ใบจัดดอกเป็นดอกเดี่ยวออกที่ซอกก้านใบสีเหลืองอ่อนบานตอนเช้าดอกที่บาน เต็มที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ1เซนติเมตรก้านดอกสั้นลักษณะดอก นั้นเหมือนดอกชบาผลแก่แตกเป็นกลีบออกดอกตลอดปี
ลักษณะทั่วไป : หญ้าขัดมอญเป็นไม้พุ่มสูงประมาณ 40-60 เซนติเมตร ใบเป็นใบเดี่ยวออกตามข้อ ข้อละใบสลับกัน ปลายใบเรียวแหลม ขอบใบเป็นจัก ออกดอกตามซอกก้านใบ เป็นดอกเดี่ยวสีเหลืองอ่อน บานตอนเช้า ก้านดอกสั้น ลักษณะคล้ายดอกชบา ผลแก่ตกเป็นกลีบ ผล แห้งแตกได้ เมล็ด รูปไข่แกมสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร สีน้ำตาลเข้ม

การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์โดยเมล็ด
ประโยชน์ทางสมุนไพร :
ทั้งต้น ใช้เป็นยาแก้ปวด บวม บรรเทาอาการหวัด เต้านมอักเสบ แผลบวม โรคบิด ลำไส้อักเสบ
ใบ ใช้คั้นน้ำรับประทานขับพยาธิไส้เด

โกฐจุลัมพา  รหัส  7-34190-001-256
ชื่ออื่น โกฐจุฬาลัมพา
ชื่อวิทยาศาสตร์   Artemisia vulgaris Linn. หรือ Eupatorium capillifolium (Lamk.) Small
ชื่อวงศ์   COMPOSITAE
ชื่อสามัญ   Artemisia

ประเภทไม้   ไม้ล้มลุกขนาดเล็ก
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้น  เป็นพรรณไม้ล้มลุกขนาดเล็ก มีลำต้นสูงประมาณ 1.5-2 เมตร โคนต้นจะมีรากเป็นเหง้าติดพื้นดินหรืออยู่ใต้ดิน แตกกิ่งก้านสาขาออกมา
ใบ   ใบออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบหยักเป็นซี่ 2-3 ซี่ ปลายใบแหลม ขนาดของใบกว้างประมาณ 1.5-9 ซม. ยาวประมาณ 2.5-10.5 ซม. พื้นผิวใบเรียบเกลี้ยง
ดอก   ดอกออกเป็นช่อตั้งตรงที่ปลายยอด หรือตามง่ามใบ ลักษณะของดอกเป็นดอกขนาดเล็ก ยาวประมาณ 3.5-5 มม. กลีบดอกมีต่อม โคนดอกเชื่อมติดกันเป็นท่อปลายหยักแฉก 2-3 แฉก ดอกวงนอกยาวประมาณ 1 มม. ดอกวงในโคนดอกจะเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายกลีบดอก หยักเป็นแฉก 4-5 แฉก ปลายแหลม กลางดอกมีเกสรโผล่พ้นกลีบดอกออกมา เมล็ดมีลักษณะเป็น รูปไข่ พื้นผิวเกลี้ยง
ส่วนที่ใช้บริโภค   ใบ ช่อดอกใบใส่แกง รับประทานกับขนมจีน
เป็นยาขับลมในลำไส้ อาหารไม่ย่อย