ปูครุฑ หรือ จักจั่นยักษ์

ปูครุฑ (Ranina vanima) จัดอยู่ในวงศ์รานินีดี้ (Family Raninidae) ภาษาอังกฤษเรียกว่า Red Frog Crab, Spanner Crab หรือ Kona Crab มีแพร่พันธุ์ตั้งแต่หมู่เกาะฮาวาย ญี่ปุ่น ไต้หวัน ฟิลิปปินส์ ไทย จนไปถึงหมู่เกาะอินโดนีเซีย และแอฟริกาตะวันออก

ลักษณะทั่วไปพบว่ามีกระดองทรงรีรูปไข่กว้างทางด้านข้าง ขอบกระดองด้านหน้ามีหนาม แหลมเป็นกลุ่มจำนวน 7 กลุ่ม กลุ่มละ 3 อัน ด้านบนมีหนามแหลมแข็งขนาดเล็ก ปลายหนาม ชี้ไปทางส่วนหัว ปกคลุมทั่วไป มีก้านตายาวและตั้งขึ้นสามารถพับเก็บลงในร่องทางด้านหน้า ใต้กระดอง ตากระเปาะทรงรีอยู่ปลายก้านตา มีหนวด 2 คู่ขนาดเล็กสั้น หนวดข้างหนึ่งแยก 2 เส้น ส่วนอีกคู่หนึ่งมีฐานเป็นแผ่นแข็งมีขนขึ้นโดยรอบ
รยางค์ปากมีขนาดใหญ่แข็งแรง ก้ามหนีบขนาดใหญ่ ปลายก้ามหันเข้าหากัน ฟันในส่วน ของก้ามหนีบด้านละ 6-7 อัน มีขาเดิน 4 คู่ สองคู่แรกมีปลายคล้ายใบหอก ส่วนสองคู่หลัง ปลายแบนคล้ายพาย ลักษณะลำตัวเป็นปล้อง 6 ปล้องขนาดเล็กต่อจากปลายกระดองม้วน ด้านล่าง ปล้องสุดท้ายมีแพนหางรูปสามเหลี่ยมต่อท้ายมีขาว่ายน้ำ 1 คู่ ลำตัวด้านล่างมีสันนูน (เพศเมียจะเห็นได้ชัดเจน)
มีขาสีน้ำตาลค่อนข้างรอบขอบกระดอง เพศผู้จะเห็นชัดเจนลำตัวกับขาเดินมีสีส้มอมแดง หรือน้ำตาล ส่วนท้องมีสีขาว ขอบกระดองหน้า และหลังสีขาวเช่นเดียวกัน ตามีหลายสี เช่น ดำ เหลือง หรือน้ำตาล ก้านตาสีขาว ขนาดมาตรฐานของปูจักจั่นตัวผู้จะใหญ่กว่าตัวเมีย ประมาณ 7-14 เซนติเมตร ตัวเมียประมาณ 5-8 เซนติเมตร แหล่งที่อยู่อาศัยชอบหมก ตัวกับพื้นที่เป็นทราย รอบกองหินหรือแนวหินใต้น้ำระดับน้ำลึกประมาณ 60 เมตร
กลุ่มชาวประมง บ้านทับละมุ จ.พังงา เล่าถึงประวัติเจ้าปูโบราณนี้ว่า นานมาแล้วชั่วลูก ชั่วหลานชาวประมง มักเรียกชื่อกันตามแหล่งที่พบว่า ปูโบราณ ปูกบ ปูสิมิลัน ปูจักจั่น หรือ จักจั่นยักษ์ เพราะพบมากบริเวณ "ดอนจักจั่น" ตอนใต้ของหมู่เกาะสิมิลัน และมีทั่วไปตาม หมู่เกาะสุรินทร์ เกาะราชา ในอ่าวไทยและทะเลอันดามัน
แม้ว่าปูครุฑ หรือจักจั่นยักษ์นี้ จัดว่าเป็นสัตว์เศรษฐกิจชนิดใหม่ทางฝั่งทะเลอันดามัน แต่ผลจากการระดมเรืองประมงออกจับปูจักจั่นเพื่อส่งขายต่างประเทศเพราะรายได้ที่งดงามมาก ผลปรากฏว่าตั้งแต่ปี พ.ศ. 2540 ถึงปัจจุบันมีการใช้ทรัพยากรนี้ไปแล้วไม่ต่ำกว่า 100,000 กิโลกรัม จนน่าวิตก!!! ว่าจะมีผลกระทบตต่อทรัพยากรชนิดนี้ในอนาคต

โดยไชยรัตน์ ส้มฉุน วิทยาการ-การเกษตร ไทยรัฐ 24 เม.ย. 2542 หน้า 7