สะเดาบ้าน รหัส 7-34190-001-010

[พิทักษ์ ศรีโคตร]

สะเดาบ้าน รหัส 7-34190-001-010

สะเดาบ้าน

ชื่อท้องถิ่น สะเลียม (ภาคเหนือ) กะเดา (ภาคใต้) สะเดาบ้าน (บางแห่ง)
ชื่อสามัญ   Neem, Nim, Margosa, yepa, Tamaka.
ชื่อวิทยาศาสตร์    Azadirachta indica A. Juss. var. siamensis Valeton
วงศ์    MELIACEAE
ลักษณะวิสัย สะเดาบ้านเป็นไม้ต้นสูง 6-12 เมตรเรือนยอดเป็นพุ่มหนาทึบตลอดปี  ให้ร่มเงาดีมีระบบรากหยั่งลึก  ชอบแสง มีลำต้นสั้นทุกส่วนมีรสขมเปลือกต้นสีเทาแตกเป็นร่องรูปทรง (เรือนยอด)  แผ่กว้างรูปไข่
ใบ   สีเขียวเข้มหนาทึบ  ใบประกอบแบบขนนก ใบเรียงตัวแบบสลับ ขอบใบหยักเล็กน้อยหรือเกือบเรียบ ใบย่อยเรียงตัวแบบตรงกันข้าม  ยอดอ่อนมีสีน้ำตาลแดง ใบเป็นใบประกอบใบย่อย ใบย่อยรูปใบหอก กว้าง 3-4 ซม. ยาว 4-8 ซม. ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ฐานใบไม่เท่ากัน ดอกช่อออกที่ปลายกิ่ง
ดอก  เป็นช่อโตตามง่ามใบ ตอนปลายกิ่ง ดอกมีกลีบดอกและกลีบเลี้ยง อย่างละ 5 กลีบกลีบดอกสีขาว ผลเป็นผลสดรูปรี มี 1 เมล็ด ทุกส่วนมีรสขมสี  เทากลิ่น  หอมอ่อน ๆ   ออกดอก  ระหว่างเดือน ธ.ค. - มี.ค. 
ผล  ผลสด รูปกระสวย มี 1 เมล็ด สีเขียวและเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเมื่อสุก
มีลักษณะกลมคล้ายผลองุ่น มีขนาดยาว 1-2 ซม. กว้าง 1 ซม. มีรสหวานเล็กน้อย  ผลลูกสีเหลืองอมเขียว
ผลแก่  ระหว่างเดือน ธ.ค. - มี.ค.
การกระจายพันธุ์ตามธรรมชาติ   ไม้สะเดาพบขึ้นในป่าแล้งทั่ว ๆ ไป ในประเทศอินเดีย ปากีสถาน ศรีลังกา อินโด ไทยและพม่า
การขยายพันธุ์และการผลิตกล้า   การขยายพันธุ์ทำได้ทั้งวิธีแบบไม่อาศัยเพศ ทำได้โดยการขุดหน่อจากราก มาชำในแปลง   และอาศัยเพศทำได้โดยการเพาะเมล็ด

สรรพคุณ
รสขม มัน ช่วยเจริญอาหาร เพราะใบสะเดามีสารที่มีรสขม
คือ nimbidin ช่วยกระตุ้นทำให้น้ำย่อยออกจึงรับประทานอาหาร
ได้มากขึ้น  นอกจากนี้ยังช่วยลดไข้ เพราะในเปลือกต้น ก้านใบมีรสขม
ดอก,ยอดอ่อน แก้พิษโลหิต กำเดา แก้ริดสีดวงและปัสสาวะพิการ
เปลือกต้น แก้ไข้ เจริญอาหาร แก้ท้องเดิน บิดมูกเลือด
ก้าน ใบ แก้ไข้ ทำยารักษาไข้มาลาเรีย   กระ พี้ แก้ถุงน้ำดีอักเสบ
ยาง ดับพิษร้อน แก่น แก้อาเจียน ขับเสมหะ
ราก แก้โรคผิวหนัง แก้เสมหะ ซึ่งเกาะแน่นอยู่ในทรวงอก
ใบ,ผล ใช้เป็นยาฆ่าแมลง บำรุงธาตุ
ผล มีสารรสขม ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ
เปลือกราก เป็นยาฝาดสมาน แก้ไข้ ทำให้อาเจียน แก้โรคผิวหนัง
น้ำมันจากเมล็ด ใช้รักษาโรคผิวหนัง และยาฆ่าแมลง